14 Ιουλίου 2009

Facebook και κατάθλιψη


Ευστράτιος Παπάνης, Επίκουρος Καθηγητής Κοινωνιολογίας Πανεπιστημίου Αιγαίου

Ένα ανησυχητικό στοιχείο που προέκυψε από την έρευνα του Πανεπιστημίου Αιγαίου είναι το αίσθημα κενού, που συνεπάγεται η πολύωρη χρήση του facebook, των 'chat rooms' και των άλλων μέσων κοινωνικής δικτύωσης: Σχέσεις επιφανειακές, φρενήρεις, στιγμιαίες δημιουργούνται, μεταλλάσσονται και διαγράφονται με ένα κλικ. Νεαρά άτομα που εφευρίσκουν πολλαπλά προσωπεία, ανάλογα με την πλευρά του εαυτού, που θέλουν να παρουσιάσουν. Χρήστες που καπηλεύονται και οικειοποιούνται προφίλ άλλων ατόμων. Έκφραση κάθε συναισθήματος, παρόρμησης ή ενστίκτου χωρίς κανένα πρόσχημα. Επικοινωνία στην οποία, ακόμα και η χρήση κάμερας, αποκρύπτει τη γλώσσα του σώματος, αποδυναμώνοντας την αποκωδικοποίηση των μηνυμάτων.
Πλευρές της προσωπικότητας, που αναδεικνύονται αλόγιστα, χαρακτηριστικά που δραματοποιούνται για να εντυπωσιάσουν. Χρήστες άτολμοι στην προσωπική τους ζωή, με περίπλοκες οικογενειακές βιογραφίες, απαξιωμένοι από το εκπαιδευτικό σύστημα, αναδομούν την αυτοεκτίμησή τους μέσα από συγκρίσεις (π.χ. compare hotness) και διαγωνισμούς του Facebook, εισπράττουν φιλοφρονήσεις για την απόκρυφη φωτογραφία που 'ανέβασαν'. Γυναικεία σαγηνευτικά και εν πολλοίς ψεύτικα προφίλ, που προκαλούν ρίγη σε χιλιάδες άγνωστους θαυμαστές, εικονικά κεράσματα και δώρα, υπενθύμιση γενεθλίων και σημαντικών στιγμών και έξαφνα ο πολύωρος χρήστης βυθίζεται σε μια ουτοπία κοινωνικότητας, γίνεται το επίκεντρο της προσοχής σε άτομα που υπό άλλες συνθήκες δεν θα θυσίαζαν γι'αυτόν ούτε λεπτό από το χρόνο τους. Μια ιδιότυπη ψυχοθεραπεία χωρίς κανόνες και όρια.
Οι δεξιότητες που πρέπει να καλλιεργηθούν για μια επιτυχημένη προσωπική κοινωνική προσαρμογή, τώρα αντικαθίστανται από άλλες που εγγυώνται ότι η εικονική προσωπικότητα και τα διαδικτυακά επιτεύγματα θα γίνονται διαρκώς αποδεκτά.
Η πραγματική ζωή φαντάζει ανιαρή, αργή, πληκτική, ανούσια. Οι σχέσεις, με τα τυπικά και τους κανόνες που επιβάλει η κοινωνία, απαράδεκτες. Το αίσθημα κενού καθώς ο χρήστης επαναφέρεται στην πραγματικότητα, ανήκεστο Η νέα γενιά που βίωσε την παγίωση του διαδικτύου μετά το 1995, που ανατράφηκε με online παιχνίδια και internet καφέ, που μέσα από το κινητό μπορεί να συνεχίσει απρόσκοπτα ό,τι άρχισε στον υπολογιστή, παρατείνοντας ακόμα περισσότερο τις ώρες χρήσης, έχει πρόβλημα συνεννόησης με τις υπόλοιπες γενιές, που δεν κατανοούν την ελκυστικότητα του ιντερνέτ. Η επικοινωνία και οι σχέσεις στην πραγματική ζωή απαιτούν διαπραγμάτευση, ρίσκο, υπομονή, επένδυση χρόνου και συναισθήματος. Η έκβασή τους πολλές φορές αμφίβολη. Αυτός που τις επιχειρεί δεν δέχεται άμεση ενίσχυση, όπως συμβαίνει στο διαδίκτυο, ειδικά σε μια κοινωνία που η συλλογικότητα φθίνει και ο ατομισμός ανακηρύσσεται σε πρώτιστη αξία. Οι σημερινοί νέοι, που μεγαλώνουν γνωρίζοντας άριστα την ηδονή του 'social networking', που χρησιμοποιούν το facebookπερισσότερο από πέντε ώρες την ημέρα ,αποδίδουν στις πραγματικές τους ταυτότητες λιγότερη αξία σε σύγκριση με τις διαδικτυακές και δεν μπορούν να λειτουργήσουν αποτελεσματικά στον αληθινό κόσμο. Νιώθουν κατάθλιψη για την ανικανότητα αυτή, αδυνατούν να αντλήσουν ευχαρίστηση από μη ακραίες καταστάσεις, όπως αυτές των ηλεκτρονικών παιχνιδιών. Για το λόγο αυτό τις επιζητούν και στην πραγματική ζωή, με αποτέλεσμα πολλές φορές να φέρονται αντικοινωνικά. Βιώνουν στερητικά σύνδρομα, όταν δεν έχουν πρόσβαση και εξαρτούν την αυτοεκτίμησή τους από ένα πληκτρολόγιο ή joystick. Ο πολύωρος χρήστης αποδίδει μεγαλύτερη σημασία σε μια κακή βαθμολογία στα ratings του facebook, παρά σε μια αποδοκιμασία του δασκάλου ή των γονιών του. Πραγματικές σχέσεις καταστράφηκαν όταν ο ένας από τους δύο συντρόφους ανακάλυψε ότι ο άλλος έκανε flirt στοfacebook ή διατηρούσε ένα πολύ επιτυχημένο προφίλ.
Η φιλία και η επικοινωνία επανανοηματοδοτείται: Ο 'άλλος', ο συνομιλητής σε ένα chat room δεν είναι ένα αμιγώς πραγματικό πρόσωπο, αλλά ένα προσωπείο, ένα κράμα από αληθινές ιδιότητες και φαντασιακές προβολές. Οι αισθητηριακές αναπαραστάσεις μηδαμινές. Ο χρήστης μιλά σε ένα πρόσωπο που ο ίδιος κατασκευάζει. Προβάλλει επάνω του τις επιθυμίες του, τις ελλείψεις του, τις προσδοκίες του και τις φαντασιώσεις του. Ο 'άλλος' ανάγεται σε μορφή ιδεατή. Η απογοήτευση είναι το κυρίαρχο χαρακτηριστικό, όσων αποφασίζουν να συναντηθούν στην πραγματική ζωή.
Στο Facebook ο κόσμος είναι αταξικός. Ο πλούτος, το φύλο, η ηλικία, η καταγωγή, η εθνικότητα, το παρελθόν, τα επιτεύγματα δεν έχουν καμιά σημασία. Εξάλλου, καθένας μπορεί να προσποιηθεί οτιδήποτε. Η διαπραγμάτευση γίνεται επί ίσοις όροις, αλλά με τον διαρκή κίνδυνο να αποδειχθεί φενάκη. Οι περισσότεροι νέοι εκφράζουν αποτροπιασμό και θλίψη, όταν επιχειρούν να μεταφέρουν αυτή την εμπειρία στην πραγματική ζωή. Βυθίζονται έτσι ακόμα περισσότερο στην επίπλαστη κατάσταση των διαδικτυακών κοινοτήτων. Και είναι αυτή η αναντιστοιχία ανάμεσα στην ζωή και την εικονική πραγματικότητα που τελικά οδηγεί στην κατάθλιψη.

Αρχειο αναρτησεων

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...