Λίγα Λόγια για την Ταινία
Το Δεκέμβριο του 2001 στο Μπουένος Άιρες, μεγάλες λαϊκές μάζες κατευθύνονται προς την ιστορική πλατεία «Πλάσα δε Μάγιο.» Η Αργεντινή μία από τις πλουσιότερες οικονομίες στο παρελθόν, έχει χρεοκοπήσει. Η κυβέρνηση έχει παραιτηθεί και ο Πρόεδρος της Αργεντινής Φερνάντο Δε Λα Ρούα διαφεύγει από το Προεδρικό Μέγαρο με ελικόπτερο μέσα στη θύελλα του οργισμένου λαού που συγκρουόταν με την αστυνομία, έσπαγε τράπεζες, λεηλατούσε σούπερ μάρκετ και φώναζε μαζικά «Να φύγουν όλοι!». Η κοινωνική έκρηξη του 2001, ήταν το τέλος ενός νεοφιλελεύθερου οικονομικού μοντέλου διάρκειας 10 ετών και άφησε πίσω της 35 νεκρούς (δολοφονημένους από την αστυνομία και τους ιδιωτικούς φρουρούς των τραπεζών), 30.000 παράπλευρες απώλειες (ανθρώπους που αυτοκτόνησαν, η υπέστησαν καρδιακά και εγκεφαλικά επεισόδια), και περίπου 20.000.000 ανθρώπους (πάνω από το μισό του πληθυσμού) βουτηγμένους στην φτώχεια και τη μιζέρια.
Σχεδόν 10 χρόνια μετά, ο Γιώργος Αυγερόπουλος, που είχε εργαστεί στην Αργεντινή το 2001-2002 κατά την περίοδο της κρίσης, επιστρέφει για μια νέα αυτοψία στην οικονομία, την πολιτική και την κοινωνική κατάσταση της χώρας.
ΥΠΟΘΕΣΗ Α' ΜΕΡΟΥΣ
Ο Αυγερόπουλος όταν έφυγε από την Αργεντινή το 2002, είχε αφήσει την ιστορική πλατεία του Μαΐου, γεμάτη διαδηλωτές και συνθήματα. Τώρα την ξαναβλέπει σχεδόν στην ίδια κατάσταση, όμως ο λόγος είναι διαφορετικός. Ο τέως πρόεδρος της Αργεντινής Νέστορ Κίρσνερ, σύζυγος της σημερινής προέδρου Κριστίνα, έχει μόλις πεθάνει, χτυπημένος από ένα βαρύ καρδιακό επεισόδιο. Οι υποστηρικτές του, που αποτελούν και την πλειοψηφία του εκλογικού σώματος, τον θεωρούν ήρωα καθώς ήταν ο άνθρωπος που κατάφερε να βγάλει την Αργεντινή από την κρίση και να διώξει το ΔΝΤ από τη χώρα. "Μας ξαναέδωσε πίσω την αξιοπρέπειά μας." "Αυτός ήταν που μας απελευθέρωσε από τα νύχια αυτού του αρπαχτικού τέρατος!", είναι μερικές από τις φράσεις των συγκεντρωμένων στην πλατεία. "Και αφού εσείς είστε από την Ελλάδα που περνάει τώρα άσχημες στιγμές, να ξέρετε ότι εμείς ήδη το περάσαμε. Ήμασταν αιχμάλωτοι των δανείων και του συσσωρευμένου χρέους. Κι αυτά τα δάνεια δεν ήταν για εμάς. Δεν ήταν για το λαό. Ποτέ δεν είναι για τον λαό. Γι αυτό και οι Έλληνες κάνουν καλά και διαδηλώνουν. Είναι θλιβερό να μη μαθαίνεις, να μη καταλαβαίνεις..."
Ο πρώην υπουργός οικονομικών Ντομίνγο Καβάλο θεωρείται από τους αντιπάλους του ως ένας από τους πιο βασικούς υπεύθυνους για την οικονομική κατάρρευση της Αργεντινής το 2001. Είναι ο άνθρωπος που σχεδίασε και υλοποίησε για χρόνια όλο το μοντέλο πάνω στο οποίο στηρίχθηκε η χώρα μέχρι την καταστροφή.
Σήμερα ο Ντομίνγο Καβάλο, άλλοτε μια από πιο σημαντικές πολιτικές φιγούρες της Αργεντινής, είναι ένας από τους πιο μισητούς ανθρώπους στην χώρα. Δεν παραδέχεται ότι έχει κάνει κάποιο λάθος. Το αντίθετο: "Αφού ξερίζωσα τον πληθωρισμό και ενοποίησα την Αργεντινή με τον υπόλοιπο κόσμο, αφού επέτρεψα τον εκμοντερνισμό όλων των παραγωγικών δομών της Αργεντινής, τότε θεωρώ ότι αυτά ήταν ένα μεγάλο κατόρθωμα και έχω ένα μερίδιο επιτυχίας, όχι όλο, σ’ αυτό το κατόρθωμα."
Ο Ντομίνγο Καβάλο περιγράφει με λεπτομέρειες ό,τι έγινε πίσω από τις κλειστές πόρτες των συμβουλίων με το ΔΝΤ σε Ουάσινγκτον και Μπουένος Άιρες.
"Το ΔΝΤ μας είχε ήδη δώσει ένα δάνειο προσπαθώντας να βοηθήσει την Αργεντινή να βγει από την οικονομική κρίση που ήδη είχε ξεκινήσει από τα μέσα του 2000", λέει. "Αυτό φαινόταν ξεκάθαρα. Μας έδωσε λοιπόν ένα δάνειο με εκταμιεύσεις ανά τρίμηνο. Το 1ο τρίμηνο αυτού του προγράμματος δεν είχε τηρηθεί. Έτσι έθεσα στο ΔΝΤ να αναπρογραμματίσουμε τους στόχους με τέτοιον τρόπο που να μπορούμε να τους τηρήσουμε.
Γιώργος Αυγερόπουλος: Πόσα ήταν;
Ντομίνγο Καβάλο: Δεν ήταν πολλά. Συνολικά το πρόγραμμα του ΔΝΤ ήταν 12 δις δολάρια και οι τριμηνιαίες δόσεις ήταν η κάθε μια 1,3 δις δολάρια. Ασήμαντα ποσά δηλαδή μπροστά σε αυτά που αναφέρονται για την Ελλάδα. [...] Είχαμε πετύχει τους στόχους μας για το 3ο τρίμηνο. Το οποίο είχε τελειώσει το Σεπτέμβριο. Τότε έστειλαν μιαν αποστολή για να δούνε αν είχαμε πετύχει ή όχι. Είχαμε πετύχει και έπρεπε να εγκρίνουν την επόμενη εκταμίευση. Μετά άρχισαν να παρατηρούν αν θα πετυχαίναμε τους στόχους μας για το 4ο τρίμηνο. Και φυσικά για το 4ο τρίμηνο θα είχαμε προβλήματα για να πετύχουμε τους στόχους. Όπως ούτε και στην Ελλάδα θα μπορέσετε να εκπληρώσετε ακριβώς τους στόχους όπως έχουν προγραμματιστεί. Έτσι λοιπόν με το επιχείρημα ότι για το 4ο τρίμηνο που δεν είχε ακόμη ολοκληρωθεί, δεν θα εκπληρώναμε τους στόχους, μας ακύρωσαν την εκταμίευση των χρημάτων για το Νοέμβριο. Και αφού μας αφαίρεσαν την στήριξη, δεν έμενε άλλη λύση απ’ το να εξαγγείλουμε στάση πληρωμών. [...]
Εκείνο τον καιρό κυριαρχούσε η θεωρία της ηθικής του κινδύνου, δηλαδή όταν μια χώρα είναι χρεωμένη και υπάρχουν τράπεζες και κάτοχοι ομολόγων που έχουν δανείσει αυτή τη χώρα, είναι καλύτερα η χώρα να φτάσει στη χρεοκοπία γιατί έτσι αυτή η χώρα θα υποστεί τις συνέπειες αλλά και οι πιστωτές επίσης θα υποστούν τις συνέπειες, κι αυτό θα αποτελέσει ένα μάθημα για το μέλλον για να μην ξαναχρεωθεί αυτή η χώρα και οι πιστωτές για να μην ξαναδανείσουν μια χώρα θα βρίσκεται κάτω απ’ αυτές τις συνθήκες. Δηλαδή εφάρμοσαν σε μας μια θεωρία που σήμερα ευτυχώς κανείς δεν τη υποστηρίζει και που μας έκανε να υποφέρουμε πολύ. Δεν την εφάρμοσαν στην Τουρκία που ήταν κι αυτή σε κρίση την ίδια εποχή. Αλλά γιατί δεν την εφάρμοσαν στην Τουρκία; Την ίδια χρονιά, το 2001 η Τουρκία βρισκόταν σε μια τρομερή κρίση αλλά την Τουρκία δεν την έσπρωξαν στη στάση πληρωμής του χρέους. Και δεν την έσπρωξαν γιατί θα χρησιμοποιούσαν την Τουρκία ως στρατιωτική βάση στον πόλεμο ενάντια στο Ιράκ. Η Αργεντινή αφού δεν μπορούσε να γίνει βάση για κανέναν πόλεμο είπαν: «Εντάξει αυτή είναι η περίπτωση της χώρας που μπορούμε να τη χρησιμοποιήσουμε ως παράδειγμα για τις άσχημες συνέπειες της υπερχρέωσης.
Ο Ντομίνγο Καβάλο ωστόσο διευκρινίζει ότι η κριτική που κάνει στο ΔΝΤ δεν είναι η ίδια με αυτή που κάνει η αριστερά. "Το ΔΝΤ βοήθησε πολλές χώρες, τώρα βοηθά μαζί με την Ευρώπη την Ελλάδα", λέει. "Η μόνη χώρα που δυστυχώς δεν βοήθησε ήταν η Αργεντινή".
"Προσέξτε συμπεριφέρονται όπως οι μαφιόζοι", αντικρούει ο συγγραφέας Εδουάρδο Γαλεάνο. "Απαγάγουν ολόκληρες χώρες. Πληρώνονται τα λύτρα αλλά δεν επιστρέφουν πίσω τα θύματα. Τα λύτρα τα ονομάζουν «υπηρεσίες του χρέους». Υπαγορεύουν διαταγές στις κυβερνήσεις. Κυβερνούν τις κυβερνήσεις. Γιατί το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ονομάζεται «διεθνές», αλλά το διοικούν 5 χώρες κι αυτές είναι που παίρνουν τις αποφάσεις. Γιατί το δικαίωμα ψήφου αναλογεί στο κεφάλαιο που έχει επενδυθεί. Έτσι όσοι έχουν τα περισσότερα λεφτά, είναι αυτοί που διατάζουν. Είναι πέντε χώρες που κυβερνούν τον κόσμο. Και μετά μιλούν για δημοκρατία. Ποια δημοκρατία; Αφού 5 χώρες διοικούν πάνω απ’ τις άλλες."
Ο Καβάλο αφού περιγράφει το πως και το γιατί εφάρμοσε το περίφημο κοραλίτο, δεσμεύοντας τις καταθέσεις των πολιτών στις τράπεζες, υπερασπίζεται πλήρως την πολιτική ξεπουλήματος της κρατικής περιουσίας που εφάρμοσε ο ίδιος την δεκαετία του '90. "Ήταν προβληματικές εταιρίες που δημιουργούσαν τεράστιες απώλειες στο κράτος. Με το να τις ιδιωτικοποιήσουμε πετύχαμε δυο πράγματα. Απ’ τη μια μεριά εξαφανίστηκαν τα ελλείμματα, δεύτερον το κράτος δεν έπρεπε πια να επενδύει σ’ αυτούς τους τομείς και επένδυσε σ’ αυτούς ο ιδιωτικός τομέας. Έτσι εκσυγχρονίστηκαν όλες οι δημόσιες υπηρεσίες."
Ωστόσο ο ο Άλδο Φερρέρ ένας από τους πιο γνωστούς και έγκυρους οικονομολόγους της χώρας και πρέσβης της Αργεντινής στη Γαλλία περιγράφει μια τελείως διαφορετική εικόνα. "Εφαρμόστηκε μια ξέφρενη πολιτική ξεπουλήματος της εθνικής μας κληρονομιάς. Ιδίως του πετρελαίου! Η Αργεντινή ήταν η μόνη χώρα που πούλησε την εθνική της εταιρία πετρελαίου. Πουλήθηκαν τα πάντα! Το τηλέφωνο, οι τηλεπικοινωνίες και τόσα άλλα πουλήθηκαν. Μ’ αυτά πλήρωσαν το χρέος αλλά το χρέος συνέχισε ν’ αυξάνεται. Έτσι λοιπόν στο τέλος της περιόδου αφού είχε πουληθεί η εθνική κληρονομιά ήμασταν χειρότερα κι απ’ την αρχή. Ήταν μια χείριστη πολιτική! Μια πολιτική που εμπνεύστηκε εντελώς από τη «μαγεία» της Αγοράς σύμφωνα με την οποία πρέπει να ανοιχτείς, να πουλάς, να βγάλεις το Κράτος από τη μέση και ν’ αφήσεις τις αυθόρμητες δυνάμεις της Αγοράς σε ένα σκηνικό διεθνούς κερδοσκοπίας, να κάνουν τη χώρα να προοδεύσει. Και το αποτέλεσμα ήταν η καταστροφή."
Σήμερα, σχεδόν 10 χρόνια μετά, πολλοί από τους καταθέτες των οποίων τα χρήματα μπλοκαρίστηκαν στις τράπεζες δεν έχουν καταφέρει να πάρουν πίσω τα χρήματά τους. Παρά τις αποφάσεις του Ανώτατου Δικαστηρίου που όρισε ότι οι τράπεζες οφείλουν να επιστρέψουν τα χρήματα των ανθρώπων στο αρχικό νόμισμα συν την παρακράτηση των τόκων όλων αυτών των χρόνων, οι τράπεζες κωλυσιεργούν με νομικά τερτίπια. Στους δανειολήπτες ωστόσο που είχαν πάρει δάνειο λίγο πριν την κρίση παίρνουν τους τόκους. Οι ίδιοι μιλούν για τοκογλυφία. Περίπου 2.000.000 ενυπόθηκοι χρεοφειλέτες κινδυνεύουν να χάσουν τα σπίτια τους.
Πολλοί αυτοκτόνησαν μη μπορώντας να αντέξουν την οικονομική τους καταστροφή. Άλλοι επισκέπτονται συχνά τον ψυχίατρό τους. Ο Δρ. Ταραγάνο και οι συνάδελφοί του στην ψυχιατρική κλινική έκαναν μια μελέτη που κράτησε τρία χρόνια πάνω στα περιστατικά που χειρίζονταν καθημερινά. Ανακάλυψαν ότι το ποσοστό των ατόμων που υπέστησαν καρδιολογικά και εγκεφαλικά επεισόδια ως συνέπεια του άγχους που προκλήθηκε από την κρίση, εκτινάχθηκε στο 15% την ώρα που ο παγκόσμιος μέσος όρος φτάνει μόλις το 2%.
Σε μία από τις πιο δύσκολες στιγμές της ιστορίας της, με τον μισό πληθυσμό να έχει βουλιάξει στην φτώχεια και τη μιζέρια, με το κράτος να είναι απών και όπου στον δρόμο δεν υπήρχε δεκάρα τσακιστή, η κοινωνία έδειξε ότι διαθέτει αντανακλαστικά και εσωτερικές δυνάμεις. Οι άνθρωποι αυτοοργανώθηκαν και άρχισαν να ανταλλάσουν αγαθά και υπηρεσίες. Έτσι εμφανίστηκε το "τρουέκε", ένας προ-καπιταλιστικός τρόπος εμπορίου, ο οποίος εξασφάλισε την διαβίωση 10.000.000 ανθρώπων. Ο κόσμος συγκεντρωνόταν σε ειδικά μέρη και αντάλλασε προιόντα: Ένα μεταχειρισμένο ρούχο με ένα κιλό κρέας. "Το ανταλλακτικό παζάρι όχι μόνο μας έδινε φαγητό , μας έδινε να πιούμε αλλά και καρδιολόγους και δασκάλους για τα παιδιά μας, για αγγλικά και χορό. Είχαμε συμβολαιογράφους που έγραφαν για σπίτια και οικόπεδα και πληρώνονταν με κουπόνια και σπίτια που πουλιόνταν και αγοράζονταν με κουπόνια που ήταν το νόμισμα της ανταλλαγής. Είχαμε τουρισμό, είχαμε μανικιούρ, κομμωτήριο και πεντικιούρ, υπήρχε καζίνο, όλα αυτά με τα κουπόνια του ανταλλακτικού παζαριού" λέει η Γαβριέλα Γκραγίσεβιτς ιδρυτικό μέλος του Τρουέκε. "Ήταν σαν γιορτή , γίνονταν βραδιές, ο κόσμος τραγούδαγε, και κανείς δεν στενοχωριόταν γιατί μπορούσε να φάει, να ντυθεί, ήταν ένα καταπληκτικό πράγμα! Να μην εξαρτάσαι από τις τράπεζες , από τα σούπερ μάρκετ , απ’ τον υπουργό οικονομίας , από το ΔΝΤ. Η αλήθεια είναι ότι ζήσαμε μια περίοδο πολύ μεγάλης ελευθερίας."
Το Τρουέκε πήρε τεράστια έκταση σε όλη τη χώρα. Τόση, που σύντομα ντόπιοι οικονομικοί κύκλοι όσο και το ίδιο το ΔΝΤ απαξίωναν το Τρουέκε ζητώντας τη διάλυσή του, ενώ ένας γερουσιαστής των ΗΠΑ το χαρακτήρισε οικονομική τρομοκρατία.
"Αυτή η μελέτη της αγοράς μέσα από μια μικροαγορά κάνει τον κόσμο να πραγματοποιεί ένα σπουδαίο άλμα στην θεώρησή του για την οικονομία.", λέει ο Ρουμπέν Ραβέρα συνιδρυτής του Κλαμπ Τρουέκε. "Κι αυτό γνωρίζουμε ότι είναι πολύ επικίνδυνο. Είναι πολύ επικίνδυνο ο κόσμος να κάνει πρακτική μια μέθοδο που του επιτρέπει να είναι ανεξάρτητος. Να είναι αυτός που καθορίζει τη μοίρα του."
Η αρχή του τέλους ήταν όταν η αστυνομία "επισκέφθηκε" για πρώτη φορά το μεγαλύτερο χώρο τρουέκε για έλεγχο. Ταυτόχρονα μεγάλα ΜΜΕ άρχισαν να μεταδίδουν ότι στο Τρουέκε τα προιόντα που κυκλοφορούσαν ήταν κλεμμένα, ή ότι τα τρόφιμα ήταν από τα σκουπίδια. Ούτε όμως αυτό μπόρεσε να σταματήσει το Τρουέκε. Αυτό ωστόσο που μπόρεσε να το σταματήσει, ήταν τα δεκάδες πλαστά κουπόνια (που ήταν το νόμισμα της συναλλαγής) τα οποία διοχέτευσαν στο ανταλλακτικό εμπόριο άγνωστοι παραχαράκτες. Τα ιδρυτικά μέλη του Τρουέκε πιστεύουν ακόμα και σήμερα ότι αυτό ήταν κάτι οργανωμένο. Σε ρεπορτάζ της εποχής η αστυνομία συλλαμβάνει εγκληματίες που μετέφεραν ένα εκατομμύριο πλαστά κουπόνια. Σε ερώτηση δημοσιογράφου αν αυτό είναι κάτι που θα μπορούσε να είναι αυτοσχέδιο η απάντηση είναι ότι για τέτοια παραγωγή χρειάζονταν μηχανήματα μεγάλης κλίμακας.
Το Τρουέκε συνεχίζεται ακόμα και σήμερα στο Μπουένος Άιρες. Σε χώρους που κρατούν χαμηλό προφίλ και δεν διαφημίζονται για να μη δώσουν στόχο στις αρχές.
Για να δείτε την ταινία μπείτε στον Εξάντα
