Μαρτυρία - Η Ιωάννα Κοτσιώνη εργάζεται από τον Δεκέμβριο του 2008 ως αναπληρώτρια επικεφαλής της αποστολής των Γιατρών Χωρίς Σύνορα για τους μετανάστες, τους αιτούντες άσυλο και τους πρόσφυγες στην Ελλάδα.
Βρέθηκε για λίγες μέρες στο πρόγραμμα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στο κέντρο κράτησης στην Παγανή της Λέσβου και μοιράζεται μαζί μας την εμπειρία της μέσα στο κέντρο κράτησης.
«Από τις 20 μέχρι τις 28 Αυγούστου, επισκέφτηκα το κέντρο κράτησης της Παγανής για να υποστηρίξω την ομάδα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, η οποία από τις 27 Ιουλίου παράσχει ψυχοκοινωνική φροντίδα στους μετανάστες χωρίς έγγραφα που κρατούνται μέσα στο κέντρο. Η κατάσταση που αντιμετώπισα όταν έφτασα ήταν σοκαριστική.
Εκείνες τις μέρες στο κέντρο κρατούνταν περισσότερα από 900 άτομα μέσα σε συνθήκες μεγάλου συνωστισμού και κακής υγιεινής. Πρόκειται βασικά για μία παλιά αποθήκη που δεν είναι κατάλληλη για να στεγάσει κόσμο.
Σύμφωνα με τις τοπικές αρχές μπορεί να φιλοξενήσει μέχρι και 300 ανθρώπους, αλλά όταν επισκέφτηκα το χώρο είδα ότι μέσα στο κτίριο κρατούνταν περισσότεροι από 900 άνθρωποι, άντρες, γυναίκες, ασυνόδευτοι ανήλικοι και παιδιά, μέσα σε ασφυκτικά γεμάτα κελιά. Οι περισσότεροι κοιμούνταν σε στρώματα στο πάτωμα χωρίς σεντόνια. Σε καθένα από τα 7 κελιά του κέντρου κράτησης, ακόμα και σε αυτό που κρατούνται οι γυναίκες και τα παιδιά, υπάρχουν μόνο δύο τουαλέτες και ντουζιέρες για τα 100 μέχρι 250 άτομα που κρατούνται σε κάθε κελί. Οι άνθρωποι τρώνε τα γεύματά τους μέσα στα κελιά και δεν τους επιτρέπεται να βγαίνουν συχνά έξω από τα κελιά στον προαύλιο χώρο.
Η κατάσταση ήταν ιδιαίτερα τεταμένη στο κέντρο κράτησης, καθώς πολλοί άνθρωποι κρατούνταν εκεί για πολλές μέρες χωρίς να γνωρίζουν πότε θα αφήνονταν ελεύθεροι. Κάποιοι ασυνόδευτοι ανήλικοι κρατούνταν στην Παγανή ήδη εδώ και 50 ή και περισσότερες μέρες. Την ημέρα που επισκέφτηκα το κέντρο, περισσότεροι από 100 ασυνόδευτοι ανήλικοι βρίσκονταν ήδη στην 3η μέρα απεργίας πείνας, διαμαρτυρόμενοι για τις συνθήκες διαβίωσης μέσα στο κέντρο και ζητώντας να απελευθερωθούν. Συνολικά, περισσότεροι από 220 ασυνόδευτοι ανήλικοι κρατούνταν σε δύο κελιά. Ευτυχώς η απεργία πείνας έληξε την επόμενη μέρα, καθώς μερικοί από αυτούς αφέθηκαν ελεύθεροι και μεταφέρθηκαν στο κέντρο φιλοξενίας για ασυνόδευτους ανηλίκους στην Αγιάσο.
Αυτό που ήταν πολύ ανησυχητικό για τους ΓΧΣ ήταν το γεγονός ότι μέσα στο κέντρο βρίσκονταν πολλές γυναίκες και μικρά παιδιά.
Μέσα σε ένα κελί περίπου 200 τετραγωνικών μέτρων βρήκαμε περισσότερες από 200 γυναίκες με παιδιά. Από τα 68 παιδιά μέσα στο κελί, τα 36 ήταν μικρότερα από πέντε ετών. Υπήρχαν επίσης πέντε έγκυες γυναίκες στον 8ο και 9ο μήνα της εγκυμοσύνης τους. Μέσα στον Αύγουστο μάλιστα δύο από αυτές γέννησαν στο τοπικό νοσοκομείο. Επικρατούσε μεγάλος συνωστισμός. Για να μετακινηθούμε έπρεπε να περπατάμε πάνω στα βρώμικα στρώματα που κείτονταν παντού στο πάτωμα. Λόγω του συνωστισμού και των κακών συνθηκών υγιεινής οι περισσότερες μητέρες παραπονιόνταν ότι τα παιδιά τους ήταν άρρωστα και ότι δεν είχαν δει γιατρό εδώ και μέρες.
Πολλές από τις γυναίκες που μίλησαν στην ψυχολόγο μας και σε μένα ήταν σε πολύ κακή ψυχολογική κατάσταση, ειδικά όσες κρατούνταν στο κέντρο για μεγάλο χρονικό διάστημα, συνήθως για περισσότερες από 3 εβδομάδες. Δεν μπορούσαν να καταλάβουν γιατί αυτές και τα παιδιά τους κρατούνταν μέσα σε τόσο κακές συνθήκες διαβίωσης. Ήταν καταπονημένες και είχαν χάσει κάθε ελπίδα, καθώς περίμεναν από μέρα σε μέρα να απελευθερωθούν. Ήταν αβέβαιες για το μέλλον τους, αλλά όλες οι γυναίκες ζητούσαν να αφεθούν ελεύθερες. Μία γυναίκα από την Ερυθραία, που κρατούνταν εκεί για περισσότερες από 45 μέρες, απειλούσε ότι θα έκανε κακό στον εαυτό της αν δεν απελευθερωνόταν. Μία άλλη γυναίκα από το Αφγανιστάν μου είπε ότι ένιωσε μεγάλο σοκ όταν έφτασε στην Ελλάδα, συνελήφθη και μεταφέρθηκε σε αυτό το κέντρο κράτησης, γιατί νόμιζε ότι επιτέλους είχε φτάσει στην Ευρώπη, στην Ευρώπη που δίδαξε σε όλο τον κόσμο την έννοια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Και τώρα με ρωτούσε, γιατί αυτή και η ηλικιωμένη μητέρα της βρίσκονταν φυλακισμένες εκεί.
Η ομάδα μας βρέθηκε αντιμέτωπη με μία πολύ δύσκολη κατάσταση. Δώσαμε προτεραιότητα στις πιο ευάλωτες ομάδες, δηλαδή στα παιδιά, τους ασυνόδευτους ανήλικους και τις γυναίκες. Όταν επισκεφτήκαμε το κέντρο, οι γυναίκες και τα παιδιά είχαν αρκετές μέρες να βγουν από το κελί στον προαύλιο χώρο. Έτσι το πρώτο πράγμα που κάναμε ήταν να βγάλουμε τα παιδιά έξω από το κελί και να τα πάμε να δουν τους μπαμπάδες τους που βρίσκονταν σε άλλα κελιά στο μπροστινό μέρος του κτιρίου. Ήταν πραγματικά πολύ συγκινητικό για εμάς όταν είδαμε τους μπαμπάδες να αγκαλιάζουν τα μικρά τους παιδιά μέσα από τα κάγκελα, συχνά με δάκρυα στα μάτια. Επίσης ζητήσαμε από την αστυνομία να επιτρέψει στα παιδιά να βγουν έξω στον προαύλιο χώρο και διοργανώσαμε κάποιες ομαδικές δραστηριότητες, για να ζωγραφίσουν και να παίξουν. Η ψυχολόγος μας έκανε και ατομικές συνεδρίες με ασθενείς που χρειάζονταν ειδική αντιμετώπιση.
Ένας πατέρας μάς ρωτούσε συνεχώς για τη γυναίκα και το νεογέννητο παιδί του που είχε γεννηθεί πριν από λίγες μέρες στο τοπικό νοσοκομείο. Βρίσκονταν ακόμη στο νοσοκομείο αλλά δεν επιτρεπόταν στον πατέρα να πάει να τους επισκεφτεί. Ανησυχούσε ότι η γυναίκα και το νεογέννητο παιδί του θα επέστρεφαν πίσω στο κέντρο κράτησης. Μας είπε ότι φοβόταν πως αυτός και η οικογένειά του θα πέθαιναν μέσα στην Παγανή.
Ήταν προφανές ότι η κατάσταση μέσα στο κέντρο κράτησης ήταν δραματική και ότι έπρεπε να βρεθεί μία άμεση λύση, έτσι ώστε οι 200 περίπου ασυνόδευτοι ανήλικοι και οι 200 γυναίκες με τα παιδιά να μεταφερθούν σε μία άλλη δομή. Σε μία επείγουσα συνάντηση με τη συμμετοχή των τοπικών αρχών, της Ύπατης Αρμοστείας για τους Πρόσφυγες και άλλες μη κυβερνητικές οργανώσεις που εργάζονται στο κέντρο κράτησης προσπαθήσαμε να αναδείξουμε τις μεγάλες ανθρωπιστικές ανάγκες των γυναικών και των μικρών παιδιών και να πιέσουμε τις τοπικές αρχές να βρουν ένα κατάλυμα για αυτές και τα παιδιά τους σε μία άλλη δομή με καλύτερες συνθήκες διαβίωσης, όπου τα παιδιά δεν θα ήταν κλειδωμένα μέσα σε κελιά.
Οι τοπικές αρχές τελικά βρήκαν μία προσωρινή απάντηση στο πρόβλημα του υπερπληθυσμού στο κέντρο κράτησης και πρότειναν να φιλοξενήσουν τους ασυνόδευτους ανήλικους, τις γυναίκες και τα παιδιά σε μία ανοιχτή καλοκαιρινή κατασκήνωση στη Λέσβο. Εκεί, οι γυναίκες και τα παιδιά μπορούσαν να περιμένουν να απελευθερωθούν και οι σύζυγοι. Όντως μέσα στις επόμενες τέσσερις μέρες πολλές γυναίκες, παιδιά και ασυνόδευτοι ανήλικοι μεταφέρθηκαν από την Παγανή στην κατασκήνωση, όπου οι συνθήκες ήταν πολύ καλύτερες. Ωστόσο, μπορούσαν να μείνουν εκεί μόνο για λίγες μέρες, μέχρι να βρουν εισιτήρια για να φύγουν με το πλοίο στην Αθήνα, κρατώντας στα χέρια τους το υπηρεσιακό σημείωμα βάσει του οποίου τους ζητείται να φύγουν από την Ελλάδα σε διάστημα 30 ημερών.
Ανάμεσά τους ήταν δύο οικογένειες Παλαιστινίων με μικρά παιδιά και δύο γυναίκες έγκυες στον 8ο μήνα. Επίσης μία οικογένεια Αφγανών με ένα νεογέννητο και δύο ακόμη μικρά παιδιά. Η θεία του μωρού μού είπε ότι αποφάσισαν να ονομάσουν το μικρό κορίτσι Νταριά, που σημαίνει «θάλασσα», και δε σταματούσε να μου λέει ότι ήταν Ελληνίδα, αφού είχε γεννηθεί στην Ελλάδα.
Αυτή η οικογένεια μαζί με αρκετές άλλες, συνολικά περίπου 40 άτομα, έφτασαν στο λιμάνι και δεν είχαν πού να πάνε, δεν είχαν καμία ελπίδα. Μετά από κάποιες ώρες ο δήμος του Πειραιά προθυμοποιήθηκε να τους φιλοξενήσει προσωρινά σε ένα κέντρο αστέγων. Παρόλο που αυτή η πρωτοβουλία ήταν καλοδεχούμενη, ήταν ωστόσο μία προσωρινή λύση. Για όλους αυτούς τους μετανάστες χωρίς έγγραφα, και ιδιαίτερα για τις ευάλωτες ομάδες των ανηλίκων, των εγκύων, των οικογενειών με μικρά παιδιά δεν υπάρχει καμία μέριμνα για πρόσβαση σε ιατρική περίθαλψη, για παροχή στέγης και τροφής.
Η κατάστασή τους παραμένει εξαιρετικά κρίσιμη σε μία χώρα, όπως η Ελλάδα, που δεν διασφαλίζει ούτε στο ελάχιστο πρόσβαση στην ιατρική περίθαλψη για τις οικογένειες μεταναστών με μικρά παιδιά, για τους ασυνόδευτους ανήλικους και για τους μετανάστες που αντιμετωπίζουν προβλήματα υγείας και δεν καλύπτει τις τεράστιες ανθρωπιστικές τους ανάγκες. Οι ΓΧΣ ανησυχούμε εξαιρετικά για την τύχη όλων αυτών των ευάλωτων ανθρώπων, που βρίσκονται αντιμέτωποι με ένα μέλλον γεμάτο αβεβαιότητα και εξαθλίωση.»
Christos Papaioannou
Field Coordinator - Patra
Migrants Assistance Programme
Medecins Sans Frontieres
Address: Lefkosias 30, 26441, Patra, GREECE
Tel.: +30 2610 430 865
Mob.: +30 6936 752 133
Email address: msfe-patras-fieldco@barcelona.msf.org
www.msf.gr
