Η Ουέλς, τρομερά απογοητευμένη, περιγράφει ότι, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία είναι αδύνατον για τα κράτη να ελέγξουν τις δραστηριότητες των πολυεθνικών εταιρειών. Οι πολυεθνικές απειλούν με αποχώρηση από τη χώρα στην παραμικρή υπόδειξη των κυβερνήσεων και αυτά αναγκάζονται να κάνουν τα στραβά μάτια για να μη χάσουν τα οικονομικά οφέλη που τους παρέχουν αυτές οι εταιρείες κολοσσοί (φόροι, απασχόληση εργατών, διαφήμιση στα τοπικά ΜΜΕ, φιλανθρωπικές δραστηριότητες). Υπάρχουν διεθνείς φορείς ελέγχου των πολυεθνικών εταιρειών, αλλά είναι σα να μην υπάρχουν, αφού οι οδηγίες τους δεν υπακούονται από τα κράτη και πρακτικά, δεν μπορούν καν να τηρηθούν αφού η νομοθεσία είναι διαφορετική από κράτος σε κράτος.
Κατανοώ την απογοήτευση της Ουέλς, όπως δήλωσε πρόσφατα στο ABC και ο Νοάμ Τσόμσκι: "οι πολυεθνικές επιχειρήσεις έχουν αναδειχθεί σε κυρίαρχο οικονομικό θεσμό του κόσμου και κυβερνούν τις ζωές μας. Καθορίζουν το τι θα φάμε, τι θα αγοράσουμε, τι θα φορέσουμε, πού θα δουλέψουμε, τι θα κάνουμε στον ελεύθερο χρόνο μας".
Μετά την κρίση του πετρελαίου του 1973, που προκάλεσε παγκόσμια οικονομική ύφεση, υψηλή ανεργία και πληθωρισμό, οι επικρατούσες οικονομικές πολιτικές, που στηρίζονταν στην κρατική παρέμβαση, δέχθησαν σφοδρότατη επίθεση για την ολοφάνερη ανικανότητά τους να διαχειριστούν την κρίση. Οι κυβερνήσεις στη Δύση άρχισαν να φλερτάρουν και να υιοθετούν το νεοφιλευθερισμό ο οποίος εξυμνούσε την οικονομική ελευθερία των ατόμων και των εταιρειών και έδινε στα κράτη ένα πολύ περιορισμένο ρόλο. Η εκλογή της Θάτσερ το 1979 στη Μ. Βρετανία και του Ρίγκαν το 1980 στις ΗΠΑ, σηματοδοτούν το θριάμβο του νεοφιλελευθερισμού. Απελευθέρωση της αγοράς (με σύνθημα "το κέρδος πάνω από όλα"), ιδιωτικοποιήσεις κρατικών οργανισμών, προσπάθεια μείωσης του κόστους με τη χρήση των τεχνολογικών καινοτομιών στις μεταφορές και στην επικοινωνία (που αύξησαν σημαντικά τις δυνατότητες των πολυεθνικών εταιρειών). Από τις αρχές ήδη της δεκαετίας του 1990, ο νεοφιλελευθερισμός ήταν η οικονομική ορθοδοξία στη Δύση.
Οι πολυεθνικές οφελήθηκαν σε αφάνταστο βαθμό από το νεοφιλελευθερισμό. Δεν περιορίζονταν πλέον από τη δικαιοδοσία της χώρας τους, "άνοιγαν τα φτερά τους" και πετούσαν σε οποιαδήποτε περιοχή του πλανήτη για να παράγουν αγαθά με σημαντικά μικρότερο κόστος ή να προσφέρουν υπηρεσίες που τους πρόσφεραν τεράστιο κέρδος. Είχαν τη δυνατότητα να εξαγοράζουν την εργασία στις φτωχές χώρες, όπου ήταν φτηνή και τα περιβαλλοντικά μέτρα ήταν ανύπαρκτα και να πουλούν τα προϊόντα τους στις αναπτυγμένες, όπου ο κόσμος είχε υψηλότερα εισοδήματα και μπορούσε να αγοράζει σε τιμές που άφηναν πολύ μεγάλο κέρδος. Οι δασμοί ήταν από τα λίγα πράγματα στον κόσμο μας που μειώθηκαν, από το 1948, όταν ιδρύθηκε η Γενική Συμφωνία Δασμών και Εμπορίου (General Agreement on Tariffs and Trade) η οποία άφηνε τις μεγάλες εταιρείες να μεταφέρουν τα αγαθά τους από χώρα σε χώρα χωρίς να επιβαρύνονται με οικονομικά πρόστιμα.
Χωρίς περιορισμούς, οι πολυεθνικές άρχισαν να επιβάλλουν τις οικονομικές τους πολιτικές στις κυβερνήσεις και στα κράτη. Όπως δήλωσε στο CNN ο αντιπρόεδρος της Nortel Networks, της ισχυρότερης πολυεθνικής εταιρείας τεχνολογιών στον Καναδά, οι εταιρείες "δεν οφείλουν καμία αφοσίωση στον Καναδα. Το ότι η Nortel ιδρύθηκε εκεί δε σημαίνει ότι θα παραμείνει εκεί..."
Τα κράτη και οι κυβερνήσεις άρχισαν να συναγωνίζονται μεταξύ τους για να διατηρήσουν τις επενδύσεις στη χώρα τους ή να ελκύσουν τις πολυεθνικές να συνάψουν νέες, και έγιναν "φιλικές προς τις πολυεθνικές" (το αστείο της υπόθεσης είναι ότι η χώρα μας δεν τα κατάφερε και τόσο καλά σε αυτό τον τομέα. Όχι ότι δεν ήθελαν οι κυβερνήσεις μας κάτι τέτοιο, συμβαίνει το αντίθετο, στάθηκαν όμως ανίκανες να το πετύχουν). Το ελεεινό και τρισάθλιο αποτέλεσμα ήταν να ανασταλούν τα μέτρα που προστάτευαν τους εργαζομένους και το περιβάλλον, να μειωθούν τα κοινωνικά προγράμματα και οι παροχές, και να φτάσει η ανθρωπότητα σε νέο ρεκόρ θανάτων από ασιτία...
Αξίζει πραγματικά τον κόπο να δούμε τι ανακάλυψε ο ακτιβιστής πρόεδρος της οργάνωσης υπεράσπισης των ανθρώπινων δικαιωμάτων, National Labor Comitee (Εθνική Επιτροπή Εργασίας) , ο Τσαρλς Κέρναγκαν. Η οργάνωσή του ειδικεύεται να παρακολουθεί και να εμποδίζει τις αμερικανικές πολυεθνικές εταιρείες να προσλαμβάνουν εργαζομένους με εξευτελιστικούς μισθούς και τα εργοστάσια που ανακαλύπτει και παρακολουθεί ο Κέρναγκαν βρίσκονται στις φτωχές χώρες του πλανήτη όπου ο εργαζόμενος κυριολεκτικά πεινάει και είναι εύκολο θύμα για εκμετάλλευση. Λόγω της πολύ μεγαλύτερης ευελιξίας που έχουν σήμερα οι πολυεθνικές, ακολουθώντας τους απελευθερωμένους νόμους του εμπορίου και τις νέες τεχνολογίες μεταφορών και επικοινωνίας, κατασκευάζουν εργοστάσια σε υπανάπτυκτες χώρες όπου παράγουν τον κύριο όγκο της ελαφριάς βιομηχανίας για τη Δύση. Ο Κέρναγκαν, που παρακολουθεί τα απορριματοφόρα (βρήκα αυτή την πληροφορία στο πολύ ενδιαφέρον βιβλίο "The Corporation, Το Παθολογικό Κυνήγι των Εταιρειών για Κέρδος και Εξουσία", του καθηγητή Δικαίου στο British Columbia Τζόελ Μπάκαν, που κυκλοφορεί στη χώρα μας από τις εκδ. ΚΨΜ), ανακάλυψε σε μια χωματερή, κάπου στη Δομινικανή Δημοκρατία κάποια έγγραφα κοστολόγησης της πολυεθνικής Nike. Τα έγγραφα αυτά αποκάλυπταν μια ανατριχιαστική αλήθεια, περιείχαν λεπτομέρειες κοστολόγησης των προϊόντων. Στόχος, φυσικά, ήταν η μεγιστοποίηση του κέρδους που θα μπορούσε να προκύψει από τη χρησιμοποίηση κοριτσιών και νεαρών γυναικών για το ράψιμο ρούχων στο εργοστάσιο (πιο σωστά σκλαβοπάζαρο) της Nike. Στα έγγραφα φαίνεται ότι χρειάζονται 22 στάδια για την παρασκευή ενός πουκαμίσου. 5 για το κόψιμο του υφάσματος, 11 για το ράψιμο, και 6 για την επικόλληση της ετικέτας και την τοποθέτηση του πουκαμίσου σε πλαστική σακούλα. Καθοριζόταν ο απαιτούμενος χρόνος εργασίας με ακρίβεια χιλιοστών του δευτερολέπτου, Οι τελικοί υπολογισμοί έδειχναν ότι για κάθε πουκάμισο χρειάζονταν 6,6 λεπτά και αυτό μεταφραζόταν σε 8 σεντς εργατικής αξίας τη στιγμή που το πουκάμισο πωλείται στις ΗΠΑ προς 22,99$! Καθαρό κέρδος 22,91$!!!
Οι τοποθεσίες των εργοστασίων είναι μυστικές και φυλάσσονται πολύ καλά από τις μεγάλες αμερικανικές και ευρωπαϊκές πολυεθνικές οι οποίες προσλαμβάνουν ντόπια ένοπλα σώματα ασφαλείας για την προστασία τους. "Κρύβουν αυτά τα εργοστάσια-κάτεργα σε όλο τον κόσμο" μας λέει ο Κέρναγκαν, "και αρνούνται κατηγορηματικά να μας πουν που βρίσκονται, καθώς γνωρίζουν ότι είναι πιο εύκολο να εκμεταλλεύονται ανήλικους πίσω από κλειστές σιδερένιες πόρτες με οπλισμένους φύλακες και αγκαθωτά συρματοπλέγματα".
Ο Κέρναγκαν χαρακτήρισε τα έγγραφα κοστολόγησης της Nike ως "επιστήμη της εκμετάλλευσης". Οι ψυχροί μαθηματικοί υπολογισμοί κρύβουν καλά τη δυστυχία της εργασίας που απαιτούν. Τα εργοστάσια που επισκέπτεται στην Ονδούρα, τη Νικαράουα, τη Γκάνα, την Κίνα, ή το Μπάνγκλαντές, περιβάλλονται όλα από αγκαθωτά συρματοπλέγματα. Πίσω από τις κλειδωμένες πόρτες εργάζονται νεαρές (και συχνά ανήλικες) κοπέλες τις οποίες επιτηρούν φύλακες που τις χτυπούν και τις εξευτελίζουν με την παραμικρή αφορμή. Εργάζονται σε κακοφωτισμένο χώρο 12 με 14 ώρες την ημέρα, κάτω από φοβερά υψηλή θερμοκρασία, με ελάχιστα διαλείμματα για να πάνε στην τουαλέτα και με περιορισμένη πρόσβαση στο νερό (ώστε να ελαχιστοποιείται η ανάγκη τους να πάνε στην τουαλέτα) το οποίο είναι συχνά μολυσμένο και ακατάλληλο προς πόση. Οι κοπέλες εργάζονται ως τα 25 τους, οπότε απολύονται, ως "γριές και μη παραγωγικές". Δεν μπορούν πλέον να δουλέψουν, έχουν αχρηστευτεί και οι εταιρείες τις αντικαθιστούν με καινούρια "παρτίδα".
Ο ΠΟΕ (Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου) που δημιουργήθηκε το 1993, ήταν το ισχυρό εργαλείο της οικονομικής παγκοσμιοποίησης, αφού κατάφερε να ξεπεράσει τους φραγμούς των κυβερνήσεων και της ηθικής και να επιβάλλει τους δικούς του νόμους που εμποδίζουν την οικονομική αυτονομία των ασθενών οικονομικά κρατών. Το ότι οι πολιτικές του υπερασπίζονταν τόσο σθεναρά τις πολυεθνικές δεν είναι καθόλου περίεργο, δεδομένου ότι οι όμιλοι των πολυεθνικών κατέχουν σημαντικές θέσεις στον οργανισμό και εξασκούν σημαντική επιρρoή σε αυτόν, κινούν τα νήματα. Ο βραβευμένος με Νόμπελ οικονομολόγος Γιόζεφ Στίγκλιτζ μας πληροφορεί (στο Globalization and its Discontents) ότι οι υπουργοί Εμπορίου και Βιομηχανίας των κρατών μελών του ΠΟΕ είναι "στενά ευθυγραμμισμένοι με τα συμφέροντα των επενδυτών που βρίσκονται στις αναπτυγμένες βιομηχανικά χώρες και γι' αυτό καθοδηγούνται τόσο εύκολα από τις πολυεθνικές εταιρείες".
Στα σχετικά λίγα χρόνια ύπαρξής του, ο ΠΟΕ έχει εξελιχθεί στο μεγαλύτερο εμπόδιο των κυβερνήσεων να προφυλάσσουν τους πολίτες τους από τα εγκλήματα των πολυεθνικών επιχειρήσεων. Η οικονομική παγκοσμιοποίηση, της οποίας ο ΠΟΕ είναι η αιχμή του δόρατος, έχει ενισχύσει κατά πολύ τη δυνατότητα των πολυεθνικών να ξεφεύγουν από τη δικαιοδοσία των κυβερνήσεων. Όπως δήλωσε και ο πρόεδρος του ανθρωπιστικού Ινστιτούτου CATO, "οι πολυεθνικές εταιρείες είναι πλέον τόσο ισχυρές που μπορούν να απειλούν τις κυβερνήσεις. Σίγουρα κυβερνούν την κοινωνία πολύ περισσότερο απ' ό,τι οι ίδιες οι κυβερνήσεις.
Ξαφνιάστηκα πολύ με το άρθρο συναδέλφων που έλεγε ότι υπάρχει και σήμερα δουλεία και ότι υπάρχει επειδή εξυπηρετεί τα συμφέροντα της Δύσης. Στη συνέχεια πληροφορήθηκα ότι γύρω στο ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι σε ολόκληρο τον κόσμο βρίσκονται στο φάσμα της πείνας και ότι υπάρχουν σήμερα πολύ περισσότερα παιδιά που πεθαίνουν από πείνα απ' όσα πέθαιναν κάποτε στη Μπιάφρα. Αποφάσισα να ψάξω λιγάκι τα αίτια αυτής της κατάστασης και έφτασα, αναπόφευκτα, στις πολυεθνικές. Αυτές είναι -κυριολεκτικά- θεσμός στον κόσμο μας και μάλιστα νομικός θεσμός. Η νομική εντολή (καθαγιασμένη από όλες τις βιομηχανικά αναπτυγμένες χώρες της Δύσης) είναι η αμείλικτη και χωρίς εξαιρέσεις, επιδίωξη κέρδους. Η κάθε πολυεθνική κοιτάζει μόνο το ιδιοτελές της συμφέρον ανεξάρτητα από τις καταστροφικές συνέπειες που έχει στους άλλους. Μοιάζει με καρκίνο που τρώει τα σωθικά των λαών.
