ΡΩΜΗ, 19 Απριλίου 2009 Το φερυμπότ των Μινωικών γραμμών φτάνει στις οκτώ το πρωί στη Βενετία μια αυγουστιάτικη μέρα του 2008, ο Τζουμάα Κ. δεν θυμάται την ακριβή ημερομηνία. Ήταν η πρώτη του φορά μετά από μήνες αποτυχημένων προσπαθειών. Είχε σκαρφαλώσει στην καρότσα τρεις μέρες πριν, μέσα στη νύχτα. Το φορτηγό ήταν σταθμευμένο στο λιμάνι της Πάτρας. Υπήρχε αρκετός χρόνος να ανοίξουν οι πύλες και να βιαστούν να μπουν μέχρι να’ρθει η αστυνομία. Όταν μετρήθηκαν ήταν ήδη 15, εκ των οποίων οι δέκα ανήλικοι. Οι προμήθειες νερού και μπισκότων τελείωσαν σε 24 ώρες. Ο ήλιος δυσκόλευε κι άλλο τα πράγματα. Τελικά, την τρίτη μέρα η μηχανή πήρε μπρος και το φορτηγό επιβιβάστηκε. Όταν η καρότσα του φορτηγού ξεφορτώθηκε στην Ιταλία, κανείς δεν τους αντιλήφθηκε. Το απόγευμα όμως, γύρω στις 7, στη μεγάλη πλατεία του λιμανιού, αστυνομικές δυνάμεις άνοιξαν τις πόρτες για να κάνουν έλεγχο.
Ο Τζουμάα Κ. προσπάθησε να δραπετεύσει, αλλά τον συνέλαβε ένας αστυνομικός και τον χτύπησε από πίσω. Κανείς δεν τον ρώτησε πώς τον λένε, από πού ήρθε και πόσω χρονών είναι. Κανείς δεν τον ρώτησε από πού είναι οι γονείς του και πώς έφυγε από το Αφγανιστάν, πώς πέρασε τα βουνά του Ιράν, πώς κινδύνευσε η ζωή του στο Αιγαίο και τώρα κρύφτηκε στο φορτηγό. Τους ανέβασαν όλους στο πλοίο, τους κλείδωσαν σε ένα μπάνιο με λίγο νερό κι ένα πιάτο μακαρόνια με ντομάτα. Λίγες ώρες αργότερα, τα μεσάνυχτα, το πλοίο ξανάφυγε για Πάτρα. Ο Τζουμάα ήταν τότε 16 ετών. Σήμερα ζει στη Ρώμη. Συναντιόμαστε στο σχoλείο ιταλικής γλώσσας όπου πηγαίνει, στην Asinitas. Στην πρωτεύουσα της Ιταλίας ζει από τις 26 Νοεμβρίου 2008. Χάρη στη βοήθεια μιας ελληνικής οργάνωσης κατάφερε να ακολουθήσει νόμιμα και τον μεγαλύτερο αδελφό του τον Αντέλ που είναι ήδη τρία χρόνια εκεί με άδεια παραμονής πολιτικού πρόσφυγα και δουλειά βοηθού μάγειρα σε κεντρικό εστιατόριο της πόλης..
Ήταν ένας από τους χιλιάδες αφγανούς και ιρακινούς πρόσφυγες που απορρίπτονται από τα ιταλικά λιμάνια και επιστρέφονται στην Ελλάδα στη βάση μιας συμφωνίας επαναπροώθησης που υπέγραψαν τα δύο κράτη το 2001. Στην περίπτωση αυτή βέβαια υπάρχει κι ένα επιβαρυντικό στοιχείο. Ο πρόσφυγας είναι ανήλικος. Σε ανακοίνωσή της τη 15η Απριλίου 2008, η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες ζήτησε από τις αρχές να άρουν τη συμφωνία επαναπροώθησης των προσφύγων, αφού η Ελλάδα δεν ήταν σε θέση να εγγυηθεί την προστασία τους, ειδικά μάλιστα την προστασία των ανηλίκων. Σύμφωνα με τον νόμο, οι ανήλικοι εξαιρούνται. Κι όχι μόνον αυτό. Σύμφωνα με το άρθρο 19 του νόμου 25/2008 σχετικά με τη χορήγηση ασύλου σε πρόσφυγες, το οποίο υιοθετήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση, ασυνόδευτοι ανήλικοι που ζητούν διεθνή προστασία πρέπει να έχει την απαραίτητη βοήθεια για να προωθήσουν το αίτημά του. Αυτά όμως είναι θεωρίες. Στην πραγματικότητα όλοι επαναπροωθούνται, συμπεριλαμβανομένων και των ανηλίκων. To κατήγγειλε o Gian Antonio Stella με άρθρο του στην Corriere della Serra της 31ης Μαρτίου. Μα ο υπουργός εσωτερικών Roberto Maroni διέψευσε την καταγγελία, προκαλώντας τον δημοσιογράφο να παρουσιάσει τα “απαραίτητα αποδεικτικά στοιχεία”. Το κάναμε εμείς γι’ αυτόν. Και αποκαλύψαμε ότι η επαναπροώθηση ανήλικων Αφγανών από την Ιταλία στην Ελλάδα είναι γεγονός. Ο ίδιος ο Τζουμάα έχει απορριφθεί τρεις φορές και μια τέταρτη παραλίγο να πεθάνει από ασφυξία.
Τη δεύτερη φορά ο Τζουμάα Κ. ανέβηκε σε φέρυ Superfast με προορισμό το Μπάρι. Μόνος. Κατάφερε να κρυφτεί κάτω από το σασί ενός αγγλικού φορτηγού που ετοιμαζόταν να επιβιβαστεί στο πλοίο, ενώ οι υπόλοιποι ανήλικοι Αφγανοί έφυγαν κυνηγημένοι από την αστυνομία. Το πλοίο σάλπαρε στις 6 το απόγευμα για να φτάσει στην Πούλια την επομένη το μεσημέρι. Τον ανακάλυψε ο οδηγός του φορτηγού, τον τράβηξε έξω με βία και τον πήγε στη λιμενική αστυνομία που του ζήτησε πρώτα να ηρεμήσει λίγο. Ο Τζουμάα Κ. μου δείχνει ένα τραύμα στον αγκώνα του, από χτύπημα στα σίδερα του σασί όταν ο οδηγός τον τράβηξε από την κρυψώνα του. Το μόνο που τον ρώτησαν οι αστυνομικοί ήταν αν είχε πληρώσει τον οδηγό και πόσο. Τα υπόλοιπα που τους είπε ούτε που τα πρόσεξαν. Είχε αποστηθίσει τη μόνη ιταλική έκφραση που ήξερε: “αδελφός μου Ρώμη”. Προσπάθησε να συνεννοηθεί και στα αγγλικά, που τα μιλάει σχετικά καλά, κανείς από τους αστυνομικούς όμως δεν τα μιλούσαν. Του έδωσαν ένα μπουκάλι νερό. Ήταν καταϊδρωμένος. Αυτήν τη φορά τον κλείδωσαν σε ένα μικρό καμαράκι δίπλα στις μηχανές του πλοίου. Όταν επέστρεψε στην Πάτρα, όπως και την προηγούμενη φορά, τον κράτησαν σε ένα κοντέινερ της αστυνομίας στο λιμάνι όπου κρατούν τους πρόσφυγες που συλλαμβάνονται σε πλοία για την Ιταλία και επαναπροωθούνται. Είχα ήδη δει ένα σχετικό βίντεο στο youtube, το είχε τραβήξει ένας αφγανός με μικρή βιντεοκάμερα. Ο Τζαμάαλ προσθέτει τις ανατριχιαστικές λεπτομέρειες. Καθ’ όλη τη διάρκεια της κράτησής του, για επτά ολόκληρες μέρες, τα χέρια του ήταν δεμένα με χειροπέδες με τα χέρια άλλων τεσσάρων κρατουμένων. Τον έλυναν μόνο για να πάει στο μπάνιο, ακόμη και τότε όμως ήταν δεμένος με ένα ακόμη άτομο.
Σύμφωνα με το υπουργείο εσωτερικών, από την 1η Σεπτεμβρίου 2008 ως τις 30 Νοεμβρίου, 1816 άτομα έχουν απορριφθεί από τα λιμάνια της Αδριατικής – από τη Βενετία, το Μπάρι, την Ανκόνα και το Μπρίντιζι. Οι περισσότεροι επαναπροωθούνται στην Ελλάδα. Οι περισσότεροι είναι αφγανοί. Δεν ξέρουμε πόσοι είναι οι ανήλικοι. Γιατί πολλοί από τους επαναπροωθούμενους φεύγουν χωρίς να περάσουν από τις ειδικές υπηρεσίες προστασίας των αιτούντων άσυλο που λειτουργούν στα λιμάνια σε συνεργασία με τις δημοτικές αρχές. Αυτό το καταγγέλλει η ίδια η Ιταλική Επιτροπή για τους Πρόσφυγες (CIR). Κατά τη διάρκεια του 2008, από τους 850 ανθρώπους που βρέθηκαν κρυμμένοι σε πλοία στα ιταλικά λιμάνια, η Επιτροπή ενημερώθηκε μόνο για τους 110. Τι έγινε με τους υπόλοιπους 740;
Μετά την τρίτη του επαναπροώθηση, αυτήν τη φορά από το Μπάρι, όπου βρέθηκε κρυμμένος μαζί με άλλους πέντε ανηλίκους σ’ ένα φορτηγό, στα τέλη του Αυγούστου ο Τζαμάαλ έκανε την τελευταία του προσπάθεια. Μαζί με έναν συνομήλικό του από το Τατζικιστάν κρύφτηκε κάτω από το σασί της καρότσας νταλίκας. Όταν το πλοίο άφησε το λιμάνι κατά τις 6 το απόγευμα είχε ακόμη πολλή ζέστη. Λίγες ώρες αργότερα, άρχισε να λιγοστεύει σώζεται το οξυγόνο. Το παράθυρο δεν ήταν ανοιχτό. Τα δυο παιδιά άρχισαν να χτυπούν τα τοιχώματα με όλη τους τη δύναμη. Όταν ένας άντρας από το πλήρωμα τους άνοιξε και τους έβγαλε έξω, έπεσαν κατάχαμα εξαντλημένοι. Μια ώρα ακόμη και θα είχαν πεθάνει. Όπως πέθανε ο 13χρονος Ζαχέρ Ρεζάι στις 19 του προηγούμενου Δεκεμβρίου κάτω από το φορτηγό όπου είχε κρυφτεί για να φτάσει στην Ιταλία. Όπως πέθανε ένα αγόρι από το Ιράκ που συνετρίβη στους άξονες μιας νταλίκας στις 29 του προηγούμενου Μαρτίου στο λιμάνι της Βενετίας, τρεις μέρες αφού ένα άλλο άψυχο σώμα είχε βρεθεί σε πλοίο για την Ανκόνα. Δεν είναι δύσκολο να πεθάνεις στην προσπάθειά σου να φτάσεις στην Ιταλία για να ζητήσεις άσυλο. Δεν είναι καθόλου δύσκολο, ακόμη κι αν είσαι ανήλικος. Ίσως γι’ αυτό θα έπρεπε η κυβέρνηση να χορηγήσει τα “απαραίτητα αποδεικτικά στοιχεία”.
